Γιατί (δεν) άνοιξαν τα οδοφράγματα;

Ημερομηνία: 03.08.2010 | 10:37
Γιατί (δεν) άνοιξαν τα οδοφράγματα;
Του Νίκου Στέλγια
Κρατώ στα χέρια μου ένα τουρκικό βιβλίο, το οποίο ρίχνει φως στην πρόσφατη ιστορία της Κύπρου. Ταξιδεύοντας στις σελίδες του, αναζητώ απαντήσεις σε πολλά ερωτήματα τα οποία απασχολούν εμένα και πολλούς Κύπριους, μετά το άνοιγμα των οδοφραγμάτων το 2003. Η σκέψη ταξιδεύει με ταχύτητα φωτός. Και προτού να το καταλάβω, συνειδητοποιώ ότι το βιβλίο που κρατώ στα χέρια μου λύνει πολλές απορίες σχετικά με το αδιέξοδο στο Κυπριακό. Τελικά δεν αναρωτιέμαι για τους λόγους για τους οποίους άνοιξαν τα οδοφράγματα (γιατί άνοιξαν;). Αναρωτιέμαι για τη συνέχεια της διαχωριστικής γραμμής παρά το άνοιγμά τους (γιατί δεν άνοιξαν, αφού άνοιξαν;).

Το βιβλίο είναι έργο ενός φίλου δημοσιογράφου. Αναφέρεται σε μικρές στιγμές καθημερινότητας στην Κύπρο μετά το 2003. Οι αφηγήσεις οι οποίες έχουν ως έναυσμα μια ερωτική ιστορία, με φόντο την προσπάθεια εθνικής συνύπαρξης (σε σώμα και γη), δίνουν έμφαση σε ένα και μοναδικό σημείο: Σε ένα από τα νησιά της Μεσογείου το οποίο ονομάζεται ΚΥΠΡΟΣ – KIBRIS ζουν δυο διαφορετικές εθνότητες: οι μουσουλμάνοι Τούρκοι και οι ορθόδοξοι Έλληνες της Κύπρου.

Η «πολιτική ισότητα» της άλλης πλευράς

Διαβάζω σχεδόν με κομμένη την ανάσα. Αισθάνομαι απέραντη ελευθερία. Βρίσκομαι στην πηγή του προβλήματος. Έχω ένα εργαλείο με το οποίο μπορώ να μελετήσω την άλλη πλευρά, με βάση την πολιτική ισότητα που υπογραμμίζεται στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.

Η οπτική γωνία του συγγραφέα είναι ξεκάθαρη. Διαβάζουμε την εξής ιστορία: Το 1958 οι Τούρκοι της Κύπρου δέχθηκαν επίθεση από τους Έλληνες της Κύπρου. Την περίοδο 1958-1963, οι Τούρκοι της Κύπρου απάντησαν σε αυτή την επίθεση. Και το 1963 πραγματοποίησαν το πρώτο βήμα για να υπερασπιστούν τον εαυτό τους μέσα από τη δημιουργία της δικής τους κρατικής δομής, του τουρκικού κράτους της Κύπρου. Ταυτοχρόνως, η Κυπριακή Δημοκρατία μετατράπηκε στο κράτος των Ελλήνων της Κύπρου. Τέσσερεις δεκαετίες μετά, το 2003, με σκοπό να αντιμετωπιστεί η δυσφορία μιας μερίδας των Τούρκων της Κύπρου –της Αριστεράς–, το τουρκικό κράτος της Κύπρου άνοιξε τα «σύνορα» και επέτρεψε στους πολίτες του να δουν τι εστί Ελληνοκύπριος (σ.σ. στο έργο τονίζεται ότι αυτή ήταν η σκέψη του Ραούφ Ντενκτάς). Το 2010 το τουρκικό κράτος της Κύπρου είναι αναγκασμένο να ολοκληρώσει το «έργο» το οποίο ξεκίνησε το 1974. Πριν από 36 χρόνια πραγματοποιήθηκε η ανταλλαγή πληθυσμών και τώρα ήρθε η σειρά της ανταλλαγής γης (σ.σ. στο βιβλίο διαβάζουμε ότι Ελληνοκύπριος πρώην υπουργός συμφωνεί με αυτή την οπτική γωνία). Ελληνοκυπριακή γη έναντι τουρκοκυπριακής γης. Και μετά… bitti.

Η απροθυμία για διάλογο είναι μια εύφλεκτη ύλη

Στο βιβλίο που ξεφυλλίζω, ο Τούρκος συγγραφέας ξεκαθαρίζει ότι η απροθυμία της ελληνοκυπριακής πλευράς για διάλογο, μετά το 2003, συμφωνεί με την ιστορική προσέγγιση στην οποία αναφερθήκαμε παραπάνω. Από πού να ξεκινήσει και πού να καταλήξει κανείς; Στην αποκλειστική επικέντρωση της ελληνοκυπριακής πλευράς στο περιουσιακό ζήτημα; Στην παιδεία των προκαταλήψεων, η οποία θυμίζει άλλες εποχές; Στην απροθυμία για επικοινωνία με την άλλη πλευρά;

Η αποθαρρυντική στάση της ελληνοκυπριακής πλευράς για διάλογο μετεξελίσσεται σε ένα εργαλείο το οποίο από τη μια νομιμοποιεί την άγνοια για την άλλη πλευρά και από την άλλη φέρνει στην επιφάνεια τον μεγαλύτερο φόβο της τουρκοκυπριακής κοινωνίας. Ο συγγραφέας εισέρχεται για πρώτη φορά στα εδάφη που ελέγχει η Κυπριακή Δημοκρατία με τη σκέψη ότι θα βρει μπροστά του την ΕΟΚΑ Β΄ να ελέγχει κάθε έκφανση της καθημερινότητας. Δεν κατανοεί τον λόγο για τον οποίο υπάρχουν μαυροφορεμένες κυρίες και φωτογραφίες παιδιών αυτής της γης στο οδόφραγμα του Λήδρα Πάλας. Η μια γενίκευση ακολουθεί την άλλη. Την ίδια στιγμή, ο συγγραφέας θυμάται την τύχη των Τούρκων της Κρήτης και των μουσουλμάνων της Βοσνίας.

Η απροθυμία για διάλογο έχει γίνει ήδη εύφλεκτη ύλη, η οποία πυροδοτεί εθνική οργή…

Γιατί (δεν) θα ανοίξουν τα οδοφράγματα;

Τα όσα αναφέραμε πιο πάνω αποτελούν σημείο εκκίνησης για μια σειρά προβληματισμών. Αυτοί οι προβληματισμοί κρίνουν το μέλλον των οδοφραγμάτων στην Κύπρο. Τι κι αν άνοιξαν φαινομενικά; Υπάρχει πάντα η αδιαμφισβήτητη πραγματικότητα ότι παραμένουν συνειδητά κλειστά…

Από τη δική μου σκοπιά, γεννήθηκαν κάποιοι πρώτοι πρόχειροι προβληματισμοί:

-Η πιο πάνω προσέγγιση καθώς και όσες γειτνιάζουν με αυτήν (ελληνοκυπριακές και τουρκοκυπριακές) φέρνουν στη μνήμη την εμπειρία του Ψυχρού Πολέμου. Πολιτικές δομές οι οποίες στηρίζονται στα όπλα (λ.χ. η εμμονή στη διατήρηση των εγγυήσεων) και προσεγγίζουν αρνητικά ή εχθρικά κάθε είδους αριστερή ανάγνωση.

-Ο συγγραφέας του παραπάνω βιβλίου αγνοεί τον ρόλο των ξένων δυνάμεων (σε αντίθεση με την ελληνοκυπριακή πλευρά που αναζητεί ξένα φαντάσματα και αγνοεί το δικό του φάντασμα στα χαλάσματα της πράσινης γραμμής) και μιας μερίδας Τουρκοκυπρίων στην επίλυση του Κυπριακού. Επίσης, δεν γίνεται καμία αναφορά στον ρόλο της αποικιακής δύναμης που διατηρεί η Βρετανία στη νήσο.

-Ανταλλαγή γης… Το Κυπριακό υποβαθμίζεται σε ένα περιουσιακό, οικονομικό ζήτημα. Η κοινωνική διάσταση αμφισβητείται.

-Τελικά, τι εστί Κυπριακό; Μια Κύπρος των Ελληνοκυπρίων ή μισή Κύπρος της Τουρκίας;

Ελπίζω να προβληματιστείτε κι εσείς…

Υ.Γ. Το βιβλίο στο οποίο αναφέρεται το συγκεκριμένο άρθρο είναι μια ζωντανή αφήγηση η οποία ρίχνει φως σε πολλές εκφάνσεις της σύγχρονης καθημερινότητας της Κύπρου. Ανεξάρτητα από την πολιτική (εθνική –ελληνική ή τουρκική–) σκοπιά, το συγκεκριμένο βιβλίο, καθώς και όλα τα άλλα τα οποία εντάσσονται σε αυτά τα πλαίσια, θα πρέπει να μεταφράζονται και να διατίθενται προς ανάγνωση σε κάθε Κύπριο που αναζητά απαντήσεις στα δικά του αναπάντητα ερωτήματα. Ο σεβασμός σε κάθε (ελληνική, τουρκική, αριστερή, δεξιά κ.ο.κ.) ανάγνωση αποτελεί βασικό ανθρώπινο δικαίωμα.

www.kathimerini.com.cy