ΤΟΥΡΚΙΚΑ ΟΝΕΙΡΑ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΧΟΡΙΚΑ ΥΔΑΤΑ

ΤΟΥΡΚΙΚΑ ΟΝΕΙΡΑ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΧΟΡΙΚΑ ΥΔΑΤΑ
Το φαινόμενο των τουρκικών σίριαλ στα ελληνικά τηλεοπτικά ερτζιανά…
Του Νίκου Στέλγια
Περιοδικό ¨Κ¨ 24/10/2010

Η γενιά της στρατιωτικής χούντας στην Τουρκία, όσοι δηλαδή γεννήθηκαν κατά τα μέσα της δεκαετίας 70΄ και το πρώτο μισό της δεκαετίας 80΄, ζουν με την ανάμνηση μιας συγκεκριμένης τηλεοπτική εικόνας: Ένα στολισμένο βάζο παγωμένο στο κέντρο της τηλεοπτικής οθόνης για πάρα πολλή ώρα. Αυτό γινόταν όταν η Τουρκία είχε μόλις δυο τηλεοπτικά κανάλια τα οποία ελέγχονταν από το στρατιωτικό καθεστώς της χώρας. Κατά τις βραδινές ώρες, όταν οι θεατές πύκνωναν, το TRT, δηλαδή το Ραδιοτηλεοπτικό Ίδρυμα της Τουρκίας αντιμετώπιζε σε τακτική βάση προβλήματα τεχνικής υφής και αναγκαζόταν να διακόψει την κανονική ροή προγραμμάτων, αντικαθιστώντας την εκάστοτε εκπομπή με την βουβή εικόνα ενός στολισμένου βάζου. Ο Τούρκος τηλεθεατής λοιπόν, μπορούσε να αφεθεί στον μαγικό κόσμο του βουβού διαλογισμού με επίκεντρο το βάζο…

Σήμερα η βουβή εικόνα με το βάζο είναι μια νοσταλγική ανάμνηση για όσους Τούρκους πολίτες πρόλαβαν να την βιώσουν. Στην σύγχρονη Τουρκία, ο τηλεθεατής δεν βιώνει πια την «μαγεία» μιας βουβής τηλεοπτικής εικόνας. Σήμερα, ο τηλεθεατής στροβιλίζεται στους ρυθμούς των πλαστών κόσμων και των πλαστών συναισθημάτων της τουρκικής τηλεοπτικής και κινηματογραφικής βιομηχανίας. Αυτή η νέα εξέλιξη έχει ως αφετηρία το φτηνό τουρκικό εργατικό δυναμικό και την τεχνολογική πρόοδο της γειτονικής χώρας. Ο τουρκικός δορυφόρος «Türksat» διαδραμάτισε αξιόλογο ρόλο στην «άνθηση» της τουρκικής τηλεόρασης. Σε αντίθεση με τον αντίστοιχο ελληνικό δορυφόρο, που εξυπηρετεί συγκεκριμένα συμφέροντα, ο τουρκικός δορυφόρος είναι στην υπηρεσία του κεφαλαίου και του ελεύθερου ανταγωνισμού και ο κάθε Τούρκος πολίτης με μια μικρή επένδυση των πενήντα ευρώ μπορεί να παρακολουθήσει ελεύθερα πάνω από 300 τηλεοπτικούς και ραδιοφωνικούς σταθμούς. Πριν ένα χρόνο σε αυτά προστέθηκαν και τα επτά τηλεοπτικά κανάλια της «ΤΔΒΚ». Στο σύνολο τους, εκτός από τις αθλητικές και ξένες εκπομπές, αυτοί οι σταθμοί «πωλούν» πλαστούς κόσμους, μυθοπλασίες, κους κους, σκάνδαλα, χρήμα, θρησκευτική και εθνοκεντρική μισαλλοδοξία και φυσικά πολύ μα πάρα πολύ αίμα, σάρκα και βεντέτα…

Ο μυθοπλαστικός κόσμος των καναλιών του «Türksat» στηρίζεται στις δυναμικές της σύγχρονης Τουρκικής κοινωνίας… Η ανεργία και οι οικονομικές δυσχέρειες τροφοδοτούν τους τηλεοπτικούς σταθμούς, σε καθημερινή βάση, με νέους τηλεθεατές γεμάτους όρεξη να καταβροχθίσουν όνειρα από άλλους πλανήτες και άλλες εποχές…

Πλαστοί κόσμοι όπως πύργοι από άμμο…

Αιθέριες υπάρξεις που ξυπνούν κάθε βράδυ τα απωθημένα σεξουαλικά ένστικτα του κάθε Τούρκου πολίτη… Ωραία, σχεδόν μυθικά τοπία από την Κωνσταντινούπολη… Πλούτος και σύγχρονα κονάκια στην καρδιά του οικονομικού κέντρου της Ανατολικής Μεσογείου… Πολύ Χρήμα … Όπλα… Σφαίρες και Αίμα… Που και που ελεγχόμενες πολιτικές και θρησκευτικές εξάρσεις… Πάντα στους ρυθμούς της μουσουλμανικής - σουνίτικης – τουρκικής ταυτότητας της Τουρκικής Δημοκρατίας. Ίσως και κάποια παρασκηνιακά μηνύματα από το πολυσυζητημένο νεοφιλελεύθερο προσωπείο του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης… Σήμερα αυτά είναι τα στοιχεία που αποτελούν την καθημερινή τηλεοπτική πραγματικότητα της Τουρκίας. Σήμερα αυτά είναι τα σίριαλ και οι σαπουνόπερες της γειτονικής χώρας…

Ποια είναι λοιπόν η δυναμική που κρύβεται πίσω από την καθημερινή τηλεοπτική πραγματικότητα της Τουρκίας; Η απάντηση είναι απλή. Στα ανώτατα κλιμάκια της τουρκικής τηλεοπτικής βιομηχανίας συναντάμε ένα κοινωνικό αμάλγαμα, το οποίο δίνει κατευθύνσεις στα άφταστα όνειρα της κοινωνίας. Άνθρωποι της νύχτας, βαρόνοι του υπόκοσμου, άνθρωποι των κέντρων λήψης αποφάσεων αλλά και άνθρωποι με τεχνογνωσία, υψηλή παιδεία, από τον σοσιαλδημοκρατικό χώρο και την μεσαία τάξη της Τουρκίας… Αυτοί βάζουν το χρήμα, την τεχνογνωσία, την πλοκή και αυτοί κινούν τα νήματα…
Στα κατώτερα κλιμάκια η εικόνα είναι διαφορετική. Εκεί συναντάμε νέους ανθρώπους, οι οποίοι έχουν επιλέξει να επενδύσουν τα όνειρα και τις ψευδαισθήσεις τους στους πλαστούς κόσμους της τουρκικής τηλεόρασης. Εντυπωσιακές κοπέλες και νεαροί άνδρες για τους οποίους καρδιοχτυπούν οι Τουρκάλες… Κορμιά που μετατρέπονται σε sex symbols για να εξυπηρετήσουν τα συμφέροντα των γητευτών των ονείρων… Νέοι άνθρωποι με μέση και σε κάποιες περιπτώσεις με ανώτατη παιδεία, οι οποίοι αναζητούν την κοινωνική καταξίωση και τον πλούτο, μέσα από την μικρή οθόνη.

Ταυτόχρονα όμως δεν πρέπει να αγνοούμε και τον ιδιαίτερο ρόλο των τουρκικών μέσων ενημέρωσης. Το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1980, «δημιούργησε» μέσα ενημέρωσης και ψυχαγωγίας τα οποία γνωρίζουν πολύ καλά ποια είναι τα «επιτρεπτά όρια» της τουρκικής δημοσιογραφίας. Μέσα στα συγκεκριμένα «όρια», τα σύγχρονα μέσα αναπαράγουν ιδανικούς κόσμους και κοινωνικά ινδάλματα. Τι και αν 10.000 παιδιά κάτω των 12 ετών βρίσκονται στις φυλακές της Τουρκίας για πολιτικούς λόγους; Τα main stream μέσα έχουν πολύ σημαντικότερα θέματα να προβάλουν… Είναι ηθικό για μια Τουρκάλα να εμπορευτεί το κορμί της έναντι του ποσού των 100.000 δολαρίων, για να σώσει φυσικά το άρρωστο παιδί της; Σεξ και χρήμα… Ποιος θα ασχοληθεί με τις αθώες ψυχές πίσω από τα σκουριασμένα κάγκελα; Σίγουρα όχι η τουρκική τηλεόραση…

Τουρκικά όνειρα στα ελληνικά χωρικά ύδατα

Όλα ξεκίνησαν με τον μπακλαβά, τον «τούρκικο μπακλαβά». Όταν ένας πάμπλουτος Ρωμιός της Κωνσταντινουπολίτης ερωτεύτηκε την κόρη ενός παραγωγού μπακλαβά από το Άντεπ της Τουρκίας τα ελληνικά τηλεοπτικά ερτζιανά «πήραν φωτιά». Στα μέσα αυτής της δεκαετίας, το σίριαλ «Στα σύνορα της Αγάπης» ή «Yabancı Damat» (Ο Ξένος Γαμπρός), του τουρκικού τηλεοπτικού δικτύου Kanal D, γνώρισε την αποθέωση στην Ελλάδα, μέσα από την συχνότητα του ελληνικού τηλεοπτικού καναλιού «Mega». Ακολούθησε μια μικρή ανάπαυλα… Μέχρι να μπει στο «παιχνίδι» το μεγάλο κανάλι της Θεσσαλονίκης, το «Μακεδονία TV», το οποίο πρόβαλλε το σίριαλ «Χίλιες και μια Νύχτες». Η μεταγραφή του εν λόγω προγράμματος στον ελληνικό «ΑΝΤ1», αποτέλεσε την μεγάλη επιτυχία του καναλιού. Ξεκινώντας από το νεκρό καλοκαιρινό πρόγραμμα, το «Χίλιες και μια Νύχτες» στην απογευματινή ζώνη του καναλιού, αφού καταρράκωσε τα αντίστοιχα ελληνικά και βραζιλιάνικα προγράμματα των λοιπών ανταγωνιστικών σταθμών, μεταπήδησε φέτος στην νυχτερινή ζώνη. η επιτυχία όμως συνεχίζεται με την προβολή του «Κισμέτ» (Dudaktan Kalbe στα τούρκικα), ενός νέου προγράμματος ανάλογου ύφους και θεματολογίας, στην απογευματινή ζώνη του καναλιού. Το κανάλι του ΑΝΤ1 λοιπόν φαίνεται να έχει επενδύσει αρκετά στα εν λόγω σίριαλ, εφόσον τόσο πέρυσι όσο και φέτος, οι πρωταγωνιστές των τουρκικών εκπομπών κλήθηκαν να επισκεφθούν την Ελλάδα και να προωθήσουν την δουλεία τους καθισμένοι σε πάνελ πρωινών και απογευματινών εκπομπών ανάλαφρης θεματολογίας, που προβάλλει το ίδιο κανάλι.
Λίγους μήνες μετά την καλοκαιρινή επιτυχία του σίριαλ «Χίλιες και μια Νύχτες», πολλά είναι τα ελληνικά νοικοκυριά τα οποία ζουν στους ρυθμούς των ιδεατών κόσμων των Τούρκων σεναριογράφων. Οι μεγαλύτερες γενιές έχουν θυμηθεί τις εποχές που έτρεχαν στις κινηματογραφικές αίθουσες για να απολαύσουν τουρκικές ταινίες, που έκαναν την κάθε νοικοκυρά να αναδύεται σε λυγμούς συμμεριζόμενη τα πάθη των πρωταγωνιστών. Πίσω, στην δεκαετία 60΄ ο τουρκικός κινηματογράφος είχε γνωρίσει εποχές δόξας. Τέσσερις δεκαετίες μετά, για μια ακόμη φορά, το χρήμα, η ίντριγκα, το όπλο και το σεξ προκαλούν το πάθος, το χειροκρότημα και το δάκρυ των Ελλήνων…

Όχι στα ψευδοσίριαλ!

Όχι στα ψευδοσίριαλ του «εχθρού»! Το σίγουρο είναι ότι αυτό το σύνθημα εκφράζει το σύνολο των διοικήσεων των κυπριακών καναλιών. Η αναζήτηση ποιοτικότερων προγραμμάτων θα αποτελεί μάλλον δευτερεύον παράγοντα στην απόρριψη των εν λόγω σίριαλ από τα κυπριακά κανάλια. Άλλωστε, τα στενά ιδεολογικά και εθνοκεντρικά στερεότυπα δεν αφήνουν περιθώρια για προβληματισμούς…

Και όμως… Σε κοινωνικό επίπεδο υπάρχει μια διαφορετική διάσταση του όλου θέματος. Κατά την διάρκεια του περασμένου καλοκαιριού, ο συγγραφέας του συγκεκριμένου άρθρου υπήρξε μάρτυρας πολύ θετικών αντιδράσεων κάποιων συμπολιτών μας απέναντι στα τουρκικά σίριαλ. Σε κάποιες περιπτώσεις, οι Κύπριοι τηλεθεατές εκμυστηρεύτηκαν ότι, πέρα από τους ποδοσφαιρικούς αγώνες, παρακολουθούν μετά μανίας και ευλάβειας, τα τουρκικά σίριαλ των ελληνικών καναλιών που προβάλλονται από τις δορυφορικές πλατφόρμες.
Όποιες και αν είναι οι αντιδράσεις των κοινωνιών της Τουρκίας, της Ελλάδας και της Κύπρου απέναντι στα τουρκικά σίριαλ και τις μυθοπλασίες που εμπορεύονται, το σίγουρο είναι ότι μια μικρή πλειοψηφία Τούρκων τηλεθεατών ζουν με την νοσταλγία της τηλεοπτικής εικόνας του βουβού βάζου. Στα 20 λεπτά προβολής του βάζου, ο κάθε Τούρκος πολίτης είχε την ευκαιρία να αρπάξει μια εφημερίδα ή ένα βιβλίο και να απολαύσει την απόλυτη σιωπή. Σήμερα, οι μυθοπλασίες με φόντο τον Βόσπορο και υπό τον ήχο των βιολιών και των κιθάρων, δεν αφήνουν περιθώρια στην πολύτιμη απόλυτη σιωπή… Κρίμα που χάθηκε το βουβό βάζο σε μια εποχή που αυξάνονται οι βουβές ψυχές…