ΣΤΗΝ ΤΕΛΙΚΗ ΦΑΣΗ Η ΑΝΑΜΕΤΡΗΣΗ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ ΜΕ ΤΟ AKP

ΣΤΗΝ ΤΕΛΙΚΗ ΦΑΣΗ Η ΑΝΑΜΕΤΡΗΣΗ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ ΜΕ ΤΟ AKP
Του Νίκου Στέλγια
Καθημερινή 10/10/2010

Με την επικράτηση του «evet» στο δημοψήφισμα της 12ης Σεπτεμβρίου για την τροποποίηση του τουρκικού συντάγματος το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) εξασφάλισε δυο αξιοσημείωτες επιτυχίες. Πρώτον, για μια ακόμη φορά, απέδειξε στην κοινωνία της Τουρκίας ότι αποτελεί την μοναδική ουσιαστική πρόταση διακυβέρνησης για την χώρα. Ενώ δεύτερον, οι συνταγματικές τροποποιήσεις άνοιξαν τον δρόμο για την άμβλυνση των αντιστάσεων των δομών της δικαιοσύνης στις πρωτοβουλίες του AKP. Σε μια περίοδο που η Τουρκία εξακολουθεί να αναλύει αυτές τις δυο σημαντικές επιτυχίες του πρωθυπουργού Ρετζέπ Ταγγίπ Ερντογάν και των συνεργατών του και ενώ η κυβέρνηση έχει τοποθετηθεί υπέρ της συνολικής αναθεώρησης του τουρκικού συντάγματος, το AKP προχωρά με γοργούς ρυθμούς προς την κατεύθυνση του περιορισμού της κοινωνικής και πολιτικής ακτίνας δράσης των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων. Στην πραγματικότητα, η ηγεσία του κόμματος άρχισε να καταβάλλει προσπάθειες προς αυτή την κατεύθυνση πολύ πριν το επίμαχο δημοψήφισμα του Σεπτεμβρίου, ενώ οι συγκεκριμένες προσπάθειες αναμένεται να κορυφωθούν στην κρίσιμη συνεδρίαση του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας, στις 27 Οκτωβρίου.

Βήμα πρώτο: Έλεγχος στρατιωτικής ιεραρχίας

Τον Αύγουστο η Άγκυρα έζησε ιστορικές ημέρες. Πρώτη φορά στην σύγχρονη ιστορία της Τουρκίας, η πολιτική και στρατιωτική ηγεσία της χώρας δεν μπόρεσαν να καταλήξουν σε συμφωνία σχετικά με τις προαγωγές στον στρατό και η πολιτική ένταση διήρκησε για πολλά εικοσιτετράωρα.

Από την πλευρά της, η κυβέρνηση αρνήθηκε να δώσει την συγκατάθεση της στην προαγωγή στρατηγών οι οποίοι εμπλέκονται σε σενάρια ανατροπής της νόμιμης τάξης της χώρας. Αμφισβητώντας την ορθότητα αυτών των σεναρίων, η ανώτατη ηγεσία των ενόπλων δυνάμεων επέμεινε στις προαγωγές των εν λόγω στρατηγών. Στο τέλος όμως επικράτησε η βούληση της κυβέρνησης. Αναστάλθηκαν οι προαγωγές των στρατηγών που εμπλέκονται σε σενάρια ανατροπής της κυβέρνησης.

Στην Τουρκία, οι έμπειροι αναλυτές υπογραμμίζουν την συμβολική αξία της διένεξης του Αυγούστου. Σύμφωνα τους εν λόγω αναλυτές, η κυβέρνηση κατόρθωσε να ελέγξει τον μελλοντικό σχηματισμό της ανώτατης ιεραρχίας του στρατού. Από την πλευρά τους, αναλυτές που διατηρούν στενές σχέσεις με τους κύκλους του ΠΚΚ, τονίζουν ότι τον Αύγουστο οι στρατηγοί «επέλεξαν την σιωπή» με απώτερο στόχο την επικέντρωση στο «πολεμικό μέτωπο», στις κουρδικές επαρχίας της χώρας.

Βήμα δεύτερο: Απομόνωση των ένοπλων δυνάμεων

Τις τελευταίες εβδομάδες η κοινή γνώμη της Τουρκίας συζητά για πρώτη φορά το μέλλον των ενόπλων δυνάμεων της χώρας. Η κυβερνητική παράταξη έχει μια συγκεκριμένη πρόταση: Την μετάβαση από τον κλασικό στρατό της μαζικής επιστράτευσης στον επαγγελματικό στρατό του 21ου αιώνα. Σύμφωνα με αυτή την πρόταση, σταδιακά θα παύσει να υφίσταται ο θεσμός της επιστράτευσης και τα ηνία των ενόπλων δυνάμεων θα αναληφθούν από επαγγελματίες οι οποίοι θα είναι συνεπείς απέναντι στα «επαγγελματικά», δηλαδή στα στρατιωτικά καθήκοντα τους και στις εντολές της πολιτικής ηγεσίας της χώρας.

Τις τελευταίες ημέρες οι πολιτικοί αναλυτές που γειτνιάζουν ιδεολογικά με το AKP τονίζουν ότι η μετάβαση στον επαγγελματικό στρατό θα σηματοδοτήσει μια εντυπωσιακή εξέλιξη στην σύγχρονη ιστορίας της Τουρκίας. Σύμφωνα με την άποψη τους, εφόσον λάβει χώρα η συγκεκριμένη μετάβαση, θα διακοπούν οι διασυνδέσεις του στρατού με την τουρκική κοινωνία και οι νέοι επαγγελματίες στρατηγοί θα μετατραπούν σε «ένοπλους γραφειοκράτες» που θα ακολουθούν τις οδηγίες της κυβέρνησης τους.

Βήμα τρίτο: Οι προτεραιότητες του AKP, εθνικές προτεραιότητες

Η Άγκυρα και ολόκληρη η κοινωνία της Τουρκίας προετοιμάζονται για την κρίσιμη συνεδρίαση του Εθνικού Συμβουλίου Ασφαλείας στις 27 Οκτωβρίου. Σε αυτή την συνεδρίαση το AKP θα επιχειρήσει να πείσει την ηγεσία του στρατού για την τροποποίηση του «Κόκκινου Βιβλίου», δηλαδή του «Έγγραφου Εθνικής Ασφάλειας» το οποίο ορίζει τις στρατηγικές προτεραιότητες στο εσωτερικό και εξωτερικό του τουρκικού στρατού.

Το AKP επιθυμεί μια «Κόκκινη Βίβλο» η οποία θα εστιάζει ταυτόχρονα στις «απειλές» κατά της τουρκικής κυβέρνησης και στην προσπάθεια αναβάθμισης των οικονομικών υποδομών της χώρας. Σύμφωνα με τις πληροφορίες που μεταδίδει τις τελευταίες ημέρες ο τουρκικός τύπος, στην πρόταση τους για την αναθεώρηση του εν έγγραφου, οι σύμβουλοι του κ. Ερντογάν πραγματοποιούν ειδική μνεία στην σημασία της αναβάθμισης της θέσης της Τουρκίας ως χώρας-γέφυρας για τις ενεργειακές οδούς της περιοχής της καθώς και στην αναβάθμιση της διαστημικής τεχνολογίας (κυρίως των δορυφορικών συστημάτων).

Στην πρόταση αναθεώρησης του Εγγράφου Εθνικής Ασφάλειας της Τουρκίας του AKP, μπορεί κανείς να «διαβάσει» τις εξωτερικές και εσωτερικές «απειλές» στις οποίες επικεντρώνεται ο κύκλος του Τούρκου πρωθυπουργού. Σε ότι αφορά το εσωτερικό πεδίο, η τουρκική κυβέρνηση εκφράζει ιδιαίτερη ανησυχία για την πολιτική και στρατιωτική δράση των Κούρδων, την παράνομη δράση της ανίσχυρης αριστεράς (σε συσχετισμό με την ακτίνα εμβέλειας του ΠΚΚ) καθώς και την δράση των ριζοσπαστικών θρησκευτικών ομάδων (Τουρκική χεζμπόλλαχ, Αλ Κάϊντα, Ταλιμπάν κ.ο.κ.) Στην περίπτωση των Κούρδων, το AKP φαίνεται ότι επιμένει στην ενίσχυση του τουρκικού, μουσουλμανικού – σουνίτικου χαρακτήρα της Τουρκίας και αναφέρει ως θέμα που χρήζει αντιμετώπισης την σταδιακή γήρανση του τουρκικού πληθυσμού της χώρας (μετά το 2049). Στο εξωτερικό πεδίο, η τουρκική κυβέρνηση έχει στραμμένο το βλέμμα προς δυο κατευθύνσεις, στην Ελλάδα και στο Ισραήλ. Σε ότι αφορά την Ελλάδα, το AKP τονίζει ότι παραμένουν όλα τα σημαντικά προβλήματα στις διμερείς σχέσεις και αποκλείει την άρση του φημισμένου casus belli. Σε ότι αφορά το Ισραήλ, η Άγκυρα υπογραμμίζει την σημασία της επίλυσης του Παλαιστινιακού Προβλήματος και εκφράζει ιδιαίτερη ανησυχία για μια πιθανή στρατιωτική αναμέτρηση του Τελ Αβίβ με την Τεχεράνη. Εκτός από την Ελλάδα και το Ισραήλ, το AKP επικεντρώνει την προσοχή του και στις «απειλές» του 21ου αιώνα, στην ασφάλεια του κυβερνοχώρου καθώς και στις κλιματικές αλλαγές.

Τουρκία: Τίποτα το δεδομένο

Μια προσεκτική ανάγνωση της ιστορίας της σύγχρονης Τουρκίας δεν αφήνει περιθώρια για να θεωρηθεί δεδομένη η επικράτηση του AKP στην αναμέτρηση του με τον στρατό. Το τελευταίο διάστημα η Τούρκοι στρατηγοί έχουν «περιχαρακώσει» τις θέσεις τους με μια γεμάτη νόημα σιωπή. Δημοσιογραφικοί κύκλοι της Τουρκίας συμφωνούν στο γεγονός, ότι το βλέμμα των στρατηγών είναι στραμμένο προς δυο κατευθύνσεις, στο Κουρδικό και στην διεθνή συγκυρία. Σε ότι αφορά το διεθνές πεδίο, οι στρατηγοί παρακολουθούν με προσοχή την στάση της κυβέρνησης στις σχέσεις της με την Ουάσιγκτον, το Τελ Αβίβ και την ευρύτερη περιοχή της Τουρκίας. Το σίγουρο είναι ότι ένα αρνητικό κλίμα σε διεθνές επίπεδο θα οδηγούσε σε πολύ θετικά «αποτελέσματα» για τους ίδιους. Από την άλλη, μέχρι στιγμής, το ΑΚΡ δεν έχει καταφέρει να βρει διέξοδο στο φλέγον Κουρδικό ζήτημα, με αποτέλεσμα η δυσφορία της τουρκικής κοινωνίας αφήνει περιθώρια «ελπίδας» για τον στρατό.