Κατανοώντας τη σύγχρονη Τουρκία: Η μεγάλη νίκη και η εμφύλια ψυχρή σύρραξη

Ημερομηνία: 01.11.2010 | 23:02
Κατανοώντας τη σύγχρονη Τουρκία: Η μεγάλη νίκη και η εμφύλια ψυχρή σύρραξη
Του Νίκου Στέλγια
www.kathimerini.com.cy 2/11/2010

220 ημέρες και κάτι χωρίζουν τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν από μία μεγάλη εκλογική νίκη η οποία θα σηματοδοτήσει τη νέα τετραετία διακυβέρνησης του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) στη γειτονική χώρα.

Την τελευταία περίοδο, ο κ. Ερντογάν υπήρξε ξεκάθαρος ως προς τις μετεκλογικές του προθέσεις. Άμεσος στόχος του AKP είναι η δημιουργία ενός νέου συντάγματος και η μετάβαση σε ένα πολίτευμα που θα φέρει τα χαρακτηριστικά μίας προεδρευόμενης δημοκρατίας. Παράλληλα, ανοίγει ο δρόμος για την αποκέντρωση του κράτους. Μέσα σε αυτά τα πλαίσια, τα φιλελεύθερα βήματα στο πολιτικό πεδίο, συναντούν τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές στην οικονομία. Όπως στο παρελθόν, έτσι και στη νέα περίοδο, το AKP θα εξακολουθήσει να αποδίδει μεγάλη σημασία στην ενδυνάμωση του αναδυόμενου τουρκικού κεφαλαίου και της αναδυόμενης μεσαίας τάξης της χώρας.
Την επιτυχία αυτής της πολιτικής φυσικά θα εξασφαλίσει ο κρατικός μηχανισμός. Την ίδια στιγμή, στόχος του κόμματος είναι η εξασφάλιση του σεβασμού από όλες τις μερίδες της κοινωνίας προς την κρατική δομή, η οποία ελέγχεται εξ ολοκλήρου (και οι τρεις εξουσίες), από το κόμμα. Αυτή η σκοπιά αποτελεί το βασικό ιστό της ανάγνωσης του φιλελευθερισμού από το AKP, το οποίο αυτές τις ημέρες ετοιμάζεται να σφραγίζει την οκταετή διακυβέρνηση του, με μια νέα εκλογική νίκη.

Η σίγουρη νίκη του AKP

Γιατί οι αναλυτές και επιστήμονες της γειτονικής χώρας συμφωνούν ότι στις επικείμενες εκλογές του Ιουνίου το AKP θα εξασφαλίσει μια νέα νίκη; Υπάρχουν τουλάχιστον τέσσερις βασικοί λόγοι που οδηγούν τους αναλυτές σε αυτό το συμπέρασμα. Πρώτον, το AKP είναι το μοναδικό πολιτικό κόμμα της Τουρκίας το οποίο συσπειρώνει στους κόλπους του μεγάλες μερίδες της μεσαίας τάξης της χώρας (μικροαστοί, γραφειοκράτες και επαγγελματίες). Ενώ ταυτόχρονα, το AKP εξασφαλίζει και την υποστήριξη ορισμένων τάξεων και μερίδων της κοινωνίας. Λ.χ. μέσα από έναν οπορτουνιστικό και λαϊκιστικό πολιτικό λόγο το κόμμα μπορεί και απευθύνεται στις οικονομικά ασθενέστερες τάξεις και στις διάφορες εθνικές και θρησκευτικές ομάδες της Τουρκίας. Δεύτερον, το AKP είναι το μοναδικό πολιτικό κόμμα που έχει αποδείξει στην πράξη ότι μπορεί να συμβάλλει στην ανάπτυξη της μεσαίας τάξης και του αναδυόμενου τουρκικού κεφαλαίου. Τρίτον, το κόμμα επωφελείται από την ακτίνα δράσης των θρησκευτικών ταγμάτων, των διάφορων κοινωνικών οργανώσεων, των αθλητικών ομάδων και των ελεγχόμενων από το ίδιο, Μέσων Ενημέρωσης για να προάγει τον πολιτικό του λόγο. Τέταρτον, το AKP είναι το μοναδικό κόμμα το οποίο διατηρεί σημαντικές οδούς επικοινωνίας με τα κέντρα λήψης αποφάσεων του εξωτερικού και κυρίως της δύσης (ΗΠΑ, Ε.Ε.). Ενώ το τελευταίο διάστημα έχει ξεκινήσει και την ανάπτυξη νέων οδών επικοινωνίας με τα κέντρα λήψης αποφάσεων των αναπτυσσόμενων χωρών (Ιράν, Περσία, Κορέα, Ινδία κ.ο.κ.).

Στο σύνολο της, η τουρκική αντιπολίτευση αδυνατεί να απαντήσει στα παραπάνω τέσσερα δυνατά σημεία του κυβερνώντος κόμματος. Και εν μέσω της συγκεκριμένης αδυναμίας της, αναμένει την επόμενη ήττα στις επικείμενες εκλογές του καλοκαιριού.

Ο εμφύλιος ψυχρός πόλεμος της Τουρκίας

Ενώ το AKP επικρατεί στο πολιτικό πεδίο της χώρας, αδυνατεί να εξασφαλίσει τον εκδημοκρατισμό στο πολιτικό και στο κοινωνικό πεδίο. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι, τις τελευταίες δεκαετίες η κοινωνία της Τουρκίας είναι αντιμέτωπη με μια εσωτερική ψυχρή σύρραξη η οποία εμποδίζει την εδραίωση των δημοκρατικών δομών και θεσμών.
Η κοινωνία της Τουρκίας είναι διχασμένη. Ο διχασμός αφορά στον έλεγχο της κρατικής δομής και την επιβολή μιας συγκεκριμένης κοινωνικοοικονομικής πολιτικής γραμμής. Η έλλειψη δημοκρατικής παράδοσης δίνει διαστάσεις στον εθνικό διχασμό.

Σήμερα η μεσαία τάξη της Τουρκίας είναι διχασμένη όσο ποτέ. Από την μια, μια μερίδα της επιχειρεί να ανοιχτεί προς την κοινωνία και να επιβάλλει την νεοφιλελεύθερη, συντηρητική κοσμοθεωρία της, μέσα από την πολιτική δράση του AKP. Από την άλλη, μια άλλη μερίδα της μεσαίας τάξης, σε συνεργασία κυρίως με ανώτερα στρώματα της κοινωνίας και την δεύτερη μεγαλύτερη θρησκευτική ομάδα της χώρας, τους Αλεβίδες, επιχειρεί να υπερασπιστεί τα εδραιωμένα συμφέροντα της, να αποκλείσει μεγάλες μερίδες της κοινωνίας από την πολιτική και να διατηρήσει στο κοινωνικό προσκήνιο έναν συγκεκριμένο τρόπο ζωής. Οι υποστηρικτές αυτής της πολιτικής γραμμής επιμένουν στην μίμηση των δυτικών κοινωνικοικονομικών προτύπων, αποφεύγοντας να αναφερθούν στις αναγκαίες κοινωνικές μεταρρυθμίσεις που θα εξασφαλίσουν τον εκδυτικισμό της χώρας.

Οκτώ χρόνια μετά την άνοδο του ΑΚΡ στην εξουσία, η πολιτική αντιπαράθεση των δυο μερίδων της μεσαίας τάξης έχει πάρει την μορφή ενός ψυχρού πολέμου. Η χρήση «ένοπλων μέσων» από τις δύο αντιμαχόμενες μερίδες είναι, προς το παρόν τουλάχιστον, περιορισμένη. Όμως, η επισκίαση της αρχής της διάκρισης των εξουσιών και των κοινοβουλευτικών δομών, αλλά κυρίως η έλλειψη μιας κάποιας συμφωνίας και συνεργασίας των πολιτικών μελών του συστήματος, για την ομαλή λειτουργία ενός δημοκρατικού πολιτεύματος, έχουν ανοίξει προ πολλού τον δρόμο για «έναν πόλεμο που στην ουσία δεν είναι πόλεμος» και απομακρύνει όλο και περισσότερο την μεγαλύτερη χώρα της Μέσης Ανατολής από τον στόχο της ένταξης στην Ε.Ε. και κυρίως από τον εκδημοκρατισμό των θεσμών της…

www.kathimerini.com.cy