Η άνοδος του εθνικισμού στην Τουρκία και ο αντίκτυπός της στην Κύπρο

Ημερομηνία: 25.01.2011 | 08:49
Μια Τουρκία όλο δεξιά
Η άνοδος του εθνικισμού στην Τουρκία και ο αντίκτυπός της στην Κύπρο
Του Νίκου Στέλγια

Είναι στιγμές που με στεναχωρούν ιδιαίτερα τα προβλήματα που αντιμετωπίζει σε πολλά μέτωπα ο υπουργός Πολιτισμού και Τουρισμού της γειτονικής χώρας. Ο Ερτουγρούλ Γκιουνάι είναι ένας πολιτικός ο οποίος ξεκίνησε την καριέρα του μέσα από τις τάξεις της τουρκικής Αριστεράς και του σοσιαλδημοκρατικού κινήματος. Για σειρά ετών υπήρξε μέλος του ηγετικού κύκλου του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP). Τη δεκαετία του ’70 συμμετείχε σε κινητοποιήσεις της αριστερής νεολαίας, οι οποίες είχαν ως στόχο την εδραίωση ενός ριζοσπαστικού κοινωνικοπολιτικού λόγου που αντιτασσόταν στις συντηρητικές κοινωνικοοικονομικές τοποθετήσεις των λοιπών πολιτικών φορέων.

Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’90 και στις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας, ο κ. Γκιουνάι έδωσε «μάχες» εντός του CHP με βασικό στόχο την αναδιαμόρφωση των τουρκικών πολιτικών δομών. Ο ίδιος πίστευε ότι ο εκδημοκρατισμός έπρεπε να ξεκινήσει από τους κόλπους του κόμματός του. Για αυτό τον λόγο αντιτάχθηκε στην επικράτηση του γραφειοκρατικού κατεστημένου στην ηγεσία του CHP. Ήρθε σε αντιπαράθεση με τον ηγέτη του κόμματος, Ντενίζ Μπαϊκάλ, και στη συνέχεια αποχώρησε από το κόμμα.

Μετά την αποχώρησή του από το CHP, ο κ. Γκιουνάι άρχισε να αναθεωρεί τις πολιτικές του τοποθετήσεις. Γυρνώντας πίσω στη δεκαετία του ’60, ο κ. Γκιουνάι, όπως και πολλοί άλλοι θεωρητικοί, άρχισε να προβληματίζεται για την αρμονική συνύπαρξη και αλληλεπίδραση του Ισλάμ, ως παράγοντα κοινωνικής και πολιτικής σταθερότητας, με τον σοσιαλισμό. Ο «ισλαμικός σοσιαλισμός» του κ. Γκιουνάι τράβηξε τα φώτα της δημοσιότητας στις δραστηριότητές του και στα μέσα της περασμένης δεκαετίας στον τουρκικό Τύπο εμφανίστηκαν δημοσιεύματα τα οποία ήθελαν τον ίδιο να ιδρύει το πρώτο στην ιστορία ισλαμοσοσιαλδημοκρατικό κόμμα. Οι εν λόγω φήμες έπαψαν ξαφνικά, μετά από μια αιφνιδιαστική κίνηση του κ. Γκιουνάι, ο οποίος, μετά από σχετική συνεννόηση με τον πρωθυπουργό της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, εντάχθηκε στο κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP). Έτσι, μέσα σε λίγο χρονικό διάστημα, ο πρώην ένθερμος υποστηρικτής του σοσιαλδημοκρατικού κινήματος βρέθηκε στο πόστο του υπουργού Πολιτισμού και Τουρισμού της Τουρκίας.

Σήμερα, ο κ. Γκιουνάι είναι αντιμέτωπος με τις συντηρητικές - εθνικιστικές τοποθετήσεις της ηγεσίας του κόμματός του. Πριν από λίγο καιρό «υποχρεώθηκε» να αποδείξει ότι είναι ένθερμος υποστηρικτής του κόμματός του, συμβάλλοντας στην «εκστρατεία πολιτικού λιντσαρίσματος» του γνωστού Σέρβου σκηνοθέτη Εμίρ Κουστουρίτσα. Στα πλαίσια της συμμετοχής του σε ένα φεστιβάλ κινηματογράφου στην Τουρκία, ο κ. Κουστουρίτσα ισχυρίστηκε ότι η κοινή γνώμη στο εξωτερικό δίνει εσκεμμένα διαστάσεις στα τραγικά γεγονότα που προκάλεσε η χώρα του την προηγούμενη δεκαετία. Ο κ. Γκιουνάι άρπαξε τη συγκεκριμένη ευκαιρία και διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στον εξαναγκασμό του Σέρβου σκηνοθέτη σε πρόωρη αποχώρηση από το φεστιβάλ.

Πριν από λίγες ημέρες, από τα σύνορα της χώρας του με την Αρμενία, ο πρωθυπουργός Ερντογάν κάλεσε τις δημοτικές αρχές μιας πόλης να γκρεμίσουν ένα μνημείο σύγχρονης τέχνης που κατά τη γνώμη του επισκιάζει τα μουσουλμανικά - τουρκικά ιστορικά μνημεία της περιοχής. Με αυτό τον τρόπο, ο πρωθυπουργός Ερντογάν έγινε ο δεύτερος πολιτικός παράγοντας, μετά τους Ταλιμπάν, ο οποίος διέταξε ισοπέδωση ενός έργου τέχνης. Η συγκεκριμένη κίνησή του προκάλεσε τη διαμαρτυρία του κ. Γκιουνάι. Εντάξει με τον διωγμό του κ. Κουστουρίτσα, όμως προς τι η επίθεση στην τέχνη;

Φυσικά η κίνηση του κ. Ερντογάν δεν ήταν τυχαία… Συσχετίζεται άμεσα με τις σημαντικές πολιτικές εξελίξεις στην Τουρκία…

Πιο δεξιά και από τη Δεξιά…

Λίγους μήνες πριν από τις βουλευτικές εκλογές του Ιουνίου, οι αναλυτές στην Τουρκία εμφανίζονται να συμφωνούν σε ορισμένα συγκεκριμένα συμπεράσματα για τις πολιτικές εξελίξεις στη χώρα. Πρώτα απ’ όλα, συμφωνούν ότι η συντηρητική - εθνικιστική στροφή του AKP, η οποία φαίνεται να παίρνει σάρκα και οστά αυτή την περίοδο, εξυπηρετεί συγκεκριμένους πολιτικούς στόχους. Σε μια περίοδο όπου παρατηρείται στασιμότητα σε πολλά μέτωπα - ανοίγματα του τουρκικού κυβερνώντος κόμματος (στασιμότητα στο Κουρδικό, αποτυχία εξομάλυνσης σχέσεων με την Αρμενία, στασιμότητα στο Κυπριακό και στις σχέσεις με την Ελλάδα και την Ε.Ε.) και οι πολιτικοί αντίπαλοι επιτίθενται στο κόμμα με το πρόσχημα ότι «προδίδει» τα «εθνικά ιδανικά», το AKP στρέφεται στις μεσαίες και οικονομικά ασθενέστερες τάξεις για να εξασφαλίσει τη συνέχεια της εξουσίας του. Ο πολιτικός λόγος που χρησιμοποιεί το κόμμα περνά μέσα από τις γραμμές του εθνικισμού και απευθύνεται στα συντηρητικά ένστικτα της τουρκικής κοινωνίας, ζητώντας υποστήριξη στην επικείμενη συνταγματική αναθεώρηση και για την ανάδειξη του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην προεδρία της Δημοκρατίας.

Σε μια περίοδο που το AKP θέλει να διαμηνύσει στην κοινωνία αλλά και στους αντιπάλους του ότι ανήκει στον πολιτικό χώρο της Δεξιάς και σε συμφωνία με τις «υψηλές ευαισθησίες του έθνους» και ενώ ο ύπνος του κ. Γκιουνάι διαταράσσεται από πολλούς πολιτικούς εφιάλτες, η αντιπολίτευση απευθύνεται ακριβώς στην ίδια κατηγορία ψηφοφόρων που το ΑΚΡ στοχεύει να εντάξει στο δυναμικό του. Στα πλαίσια της προώθησης μιας μορφής άτυπης συνεργασίας του CHP με το Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης (MHP) και με μικρότερα κόμματα της Δεξιάς (Δημοκρατικό Κόμμα, Κόμμα Ευτυχίας, Κόμμα Τουρκίας κ.ο.κ.), η τουρκική αντιπολίτευση επιχειρεί να εδραιώσει τον δικό της συντηρητικό - εθνικιστικό πολιτικό λόγο. Στα πλαίσια της συγκεκριμένης προσπάθειας, το CHP, το οποίο αναζητεί την επιστροφή του στις ιστορικές του ρίζες, φαίνεται πως διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο, καθώς επιχειρεί να μονοπωλήσει τον κεντρώο χώρο και να εξασφαλίσει τη σύμπραξη των αστικών τάξεων της χώρας.

Σε συμφωνία με τα παραπάνω, ας τονίσουμε δύο επιμέρους σημεία. Πρώτον, αυτές τις ημέρες στους κόλπους του κυβερνώντος κόμματος εκφράζονται σοβαρές υποψίες ότι παράγοντες της αντιπολίτευσης σκοπεύουν να δημιουργήσουν κλίμα πολιτικής αστάθειας στη χώρα κατά την προεκλογική περίοδο, έτσι ώστε να εμποδίσουν την εκ νέου εξασφάλιση της πλειοψηφίας του κοινοβουλίου από το AKP. Από την άλλη, σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», κάποιοι κύκλοι πιστεύουν ότι η δεξιά στροφή στα πολιτικά δρώμενα της Τουρκίας ενδέχεται να ευνοήσει το Κόμμα Εθνικής Ενότητας και την ηγεσία του Ντερβίς Έρογλου…

www.kathimerini.com.cy